ضرورت ذخیره‌سازی ارز دیجیتال بیت‌کوین توسط بانک مرکزی ایران
این گزارش استدلال می‌کند که بانک مرکزی ایران باید ذخایر بیت‌کوین را برای مقابله با چالش‌های اقتصادی، از جمله تحریم‌ها و کاهش ارزش ریال، نگهداری کند. این اقدام می‌تواند اقتصاد را تثبیت کند، تجارت بین‌المللی را تسهیل کند و از منابع انرژی ایران بهره‌برداری کند. با وجود ریسک‌هایی مانند نوسانات قیمت، فواید این استراتژی برای آینده اقتصادی ایران قابل توجه است.
آیا زمان ذخیره‌سازی بیت‌کوین در بانک مرکزی ایران فرا رسیده است؟
مقدمه
اقتصاد ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی مواجه بوده است، از جمله تحریم‌های بین‌المللی که دسترسی این کشور به بازارهای مالی جهانی را به شدت محدود کرده‌اند. کاهش ارزش ریال و تورم بالا، قدرت خرید مردم را کاهش داده و ناپایداری اقتصادی را تشدید کرده است. در این میان، ارزهای دیجیتال، به‌ویژه بیت‌کوین، به عنوان ابزاری برای حفاظت از ثروت و انجام تراکنش‌های بین‌المللی بدون وابستگی به سیستم‌های مالی سنتی، مورد توجه قرار گرفته‌اند. این گزارش بررسی می‌کند که چرا بانک مرکزی ایران باید نگهداری ذخایر بیت‌کوین را به عنوان یک استراتژی اقتصادی در نظر بگیرد، با تمرکز بر مزایا، چالش‌ها و تأثیرات بالقوه بر بازار.
مشکلات اقتصادی ایران
ایران تحت تحریم‌های اقتصادی جامع قرار دارد که توسط ایالات متحده و دیگر کشورها به دلیل برنامه هسته‌ای و حمایت از گروه‌های نیابتی اعمال شده‌اند. این تحریم‌ها صادرات نفت، که منبع اصلی درآمد ایران است، را به شدت کاهش داده و دسترسی به سیستم‌های بانکی بین‌المللی را محدود کرده‌اند. طبق گزارش الجزیره، تا فوریه ۲۰۲۵، ارزش ریال به بیش از ۹۴۰,۰۰۰ در برابر دلار آمریکا رسیده است، در حالی که این رقم در اکتبر ۲۰۲۳ حدود ۶۰۰,۰۰۰ و در اوایل ۲۰۱۸ حدود ۴۰,۰۰۰ بود. این کاهش ارزش، تورم بالای ۴۰ درصد را به همراه داشته و قدرت خرید مردم را به شدت کاهش داده است.
این ناپایداری اقتصادی، ایرانیان را به سمت دارایی‌های جایگزین مانند طلا، ارزهای خارجی و ارزهای دیجیتال سوق داده است. ارزهای دیجیتال به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و توانایی دور زدن سیستم‌های مالی سنتی که تحت تحریم‌ها قرار دارند، به طور خاص محبوب شده‌اند. گزارش‌ها نشان می‌دهند که در سال ۲۰۲۲، حدود یک نفر از هر هفت ایرانی مالک ارز دیجیتال بوده و حجم تراکنش‌های روزانه حدود ۱۸۰ میلیون دلار بوده است.
نقش ارزهای دیجیتال در ایران
ایران رابطه‌ای پیچیده با ارزهای دیجیتال دارد. از یک سو، دولت پتانسیل این دارایی‌ها را برای کاهش فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها شناخته است. در سال ۲۰۱۹، ایران استخراج ارزهای دیجیتال را قانونی کرد، اما ماینرها ملزم به فروش دارایی‌های استخراج‌شده به بانک مرکزی هستند. این اقدام به دولت امکان می‌دهد تا جریان دارایی‌های دیجیتال را کنترل کند. با این حال، استخراج غیرقانونی به دلیل تعرفه‌های بالای انرژی همچنان ادامه دارد و به گفته برخی منابع، قطعی‌های برق ناشی از استخراج غیرمجاز، خسارتی بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار به اقتصاد ایران وارد کرده است.
از سوی دیگر، بانک مرکزی ایران قوانین سختگیرانه‌ای را بر صرافی‌ها و تراکنش‌های ارز دیجیتال اعمال کرده است. در اوایل ۲۰۲۵، بانک مرکزی درگاه‌های پرداخت ریالی برای صرافی‌های ارز دیجیتال را بست، که بیش از ۱۰ میلیون کاربر را تحت تأثیر قرار داد. این اقدام به منظور جلوگیری از فرار سرمایه و کاهش فشار بر ریال انجام شد، اما انتقادهایی را به دنبال داشت، زیرا بسیاری از ایرانیان از ارزهای دیجیتال برای حفظ ارزش دارایی‌های خود استفاده می‌کنند.
با وجود این محدودیت‌ها، ارزهای دیجیتال همچنان در ایران محبوب هستند. طبق گزارش Chainalysis، صرافی‌های ایرانی در سال ۲۰۲۲ حدود ۳ میلیارد دلار تراکنش ارز دیجیتال پردازش کردند، که صرافی نوبیتکس ۸۷ درصد از این حجم را به خود اختصاص داد. این افزایش استفاده از ارزهای دیجیتال نشان‌دهنده فرار سرمایه از ریال و عدم اعتماد به توانایی دولت برای مدیریت اقتصاد است.
علاوه بر این، ایران از ارزهای دیجیتال برای تجارت بین‌المللی استفاده کرده است. در اوت ۲۰۲۲، ایران اولین سفارش واردات رسمی خود را با ۱۰ میلیون دلار ارز دیجیتال ثبت کرد، که نشان‌دهنده قصد این کشور برای استفاده از دارایی‌های دیجیتال برای دور زدن تحریم‌ها است. همچنین، همکاری با روسیه برای توسعه یک استیبل‌کوین با پشتوانه طلا برای پرداخت‌های برون‌مرزی، نشان‌دهنده تلاش ایران برای استفاده از فناوری بلاک‌چین در تجارت جهانی است.
چرا بانک مرکزی ایران باید بیت‌کوین را ذخیره کند؟
نگهداری بیت‌کوین توسط بانک مرکزی ایران می‌تواند مزایای متعددی داشته باشد:
۱. ذخیره ارزش
بیت‌کوین به دلیل عرضه محدود (۲۱ میلیون واحد) و ماهیت غیرمتمرکز، به عنوان “طلای دیجیتال” شناخته می‌شود. این ویژگی آن را به یک دارایی مناسب برای محافظت در برابر تورم و کاهش ارزش پول ملی تبدیل می‌کند. با توجه به کاهش شدید ارزش ریال، نگهداری بیت‌کوین می‌تواند به بانک مرکزی کمک کند تا ارزش ذخایر خود را حفظ کند و از اقتصاد در برابر نوسانات ارزی محافظت کند.
۲. دور زدن تحریم‌ها
تحریم‌های بین‌المللی، ایران را از دسترسی به سیستم‌های مالی جهانی مانند سوئیفت محروم کرده‌اند. بیت‌کوین، به دلیل ماهیت غیرمتمرکز خود، امکان انجام تراکنش‌های بین‌المللی بدون وابستگی به این سیستم‌ها را فراهم می‌کند. نگهداری بیت‌کوین می‌تواند به ایران اجازه دهد تا تجارت با کشورهای دیگر، به‌ویژه کشورهای تحت تحریم مشابه مانند روسیه، را تسهیل کند.
۳. استفاده از منابع انرژی
ایران دارای منابع انرژی فراوانی، به‌ویژه نفت و گاز طبیعی، است که برای استخراج بیت‌کوین استفاده می‌شوند. در سال ۲۰۲۱، گزارش‌ها نشان داد که حدود ۴.۵ درصد از استخراج جهانی بیت‌کوین در ایران انجام می‌شود، عمدتاً به دلیل برق ارزان‌قیمت. با نگهداری بیت‌کوین، بانک مرکزی می‌تواند این منابع را به طور مؤثرتری به پول تبدیل کند و درآمد اضافی برای دولت ایجاد کند.
۴. تنوع‌بخشی به ذخایر
ذخایر بانک مرکزی ایران عمدتاً شامل طلا و ارزهای خارجی است که تحت تأثیر تحریم‌ها قرار دارند. افزودن بیت‌کوین به این ذخایر می‌تواند وابستگی به دارایی‌های سنتی را کاهش دهد و ریسک‌های مرتبط با تحریم‌ها را کم کند. بیت‌کوین به دلیل عدم همبستگی با سایر کلاس‌های دارایی مانند اوراق قرضه و سهام، می‌تواند به عنوان ابزاری برای مدیریت ریسک عمل کند.
نمونه‌های جهانی
برخی از بانک‌های مرکزی در جهان در حال بررسی نگهداری بیت‌کوین به عنوان دارایی ذخیره هستند. به عنوان مثال، بانک مرکزی جمهوری چک در ژانویه ۲۰۲۵ اعلام کرد که در حال بررسی نگهداری بیت‌کوین در ذخایر خود است، که می‌تواند تا ۵ درصد از ذخایر ۱۴۰ میلیارد یورویی این بانک را شامل شود. این حرکت نشان‌دهنده یک روند رو به رشد در میان بانک‌های مرکزی برای پذیرش دارایی‌های دیجیتال است. اگرچه بانک‌هایی مانند بانک مرکزی اروپا به دلیل نوسانات بیت‌کوین تردید دارند، شرایط خاص ایران، از جمله تحریم‌ها و منابع انرژی، این گزینه را جذاب‌تر می‌کند.
تأثیرات بازار و تحلیل
نگهداری بیت‌کوین توسط بانک مرکزی ایران می‌تواند تأثیرات متعددی بر بازارهای داخلی و بین‌المللی داشته باشد:
بازار داخلی
- تثبیت ریال: نگهداری بیت‌کوین می‌تواند به عنوان یک ذخیره ارزش جایگزین عمل کند و فشار بر ریال را کاهش دهد. این امر ممکن است اعتماد عمومی به اقتصاد را افزایش دهد و از فرار سرمایه جلوگیری کند.
- افزایش پذیرش ارزهای دیجیتال: اقدام بانک مرکزی می‌تواند استفاده از ارزهای دیجیتال را در میان مردم تشویق کند و آن‌ها را به بخشی جدایی‌ناپذیر از اقتصاد تبدیل کند.
- چالش‌های نظارتی: بانک مرکزی باید چارچوب‌های نظارتی قوی‌تری برای مدیریت نوسانات بیت‌کوین و جلوگیری از فعالیت‌های غیرقانونی ایجاد کند.
تجارت بین‌المللی
- تسهیل تجارت: بیت‌کوین می‌تواند به ایران امکان دهد تا با کشورهایی که تحت تحریم‌های مشابه هستند، مانند روسیه، تجارت کند. این امر می‌تواند بازارهای جدیدی را برای صادرات و واردات ایران باز کند.
- کاهش وابستگی به دلار: استفاده از بیت‌کوین می‌تواند وابستگی ایران به دلار آمریکا را کاهش دهد، که به دلیل تحریم‌ها دسترسی به آن دشوار است.
ادراک جهانی
- تقویت جایگاه ایران: نگهداری بیت‌کوین می‌تواند به جهان نشان دهد که ایران در حال سازگاری با اقتصاد دیجیتال است و راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها پیدا می‌کند. این امر می‌تواند جایگاه ایران را در مذاکرات بین‌المللی تقویت کند.
- ریسک‌های ژئوپلیتیکی: این اقدام ممکن است واکنش کشورهای تحریم‌کننده را برانگیزد، که می‌تواند منجر به محدودیت‌های جدید یا فشارهای دیپلماتیک شود.
ریسک‌ها و چالش‌ها
- نوسانات قیمت: بیت‌کوین به دلیل نوسانات بالای قیمت، ریسک‌هایی را برای بانک مرکزی ایجاد می‌کند. کاهش ناگهانی ارزش بیت‌کوین می‌تواند به ضررهای مالی منجر شود.
- چالش‌های نظارتی: نگهداری بیت‌کوین نیازمند چارچوب‌های قانونی و نظارتی پیچیده است که ممکن است زمان‌بر باشد.
- ریسک‌های امنیتی: ذخیره‌سازی بیت‌کوین نیازمند زیرساخت‌های امن برای جلوگیری از هک و سرقت است، همان‌طور که در سال ۲۰۲۵ هک صرافی نوبیتکس با خسارت ۹۰ میلیون دلاری نشان داد.
نتیجه‌گیری
بانک مرکزی ایران باید نگهداری ذخایر بیت‌کوین را به عنوان یک استراتژی برای مقابله با چالش‌های اقتصادی، از جمله تحریم‌ها، کاهش ارزش ریال و ناپایداری اقتصادی، در نظر بگیرد. بیت‌کوین می‌تواند به عنوان یک ذخیره ارزش، ابزاری برای دور زدن تحریم‌ها و راهی برای استفاده از منابع انرژی عمل کند. اگرچه ریسک‌هایی مانند نوسانات قیمت و چالش‌های نظارتی وجود دارد، فواید بالقوه این استراتژی برای اقتصاد ایران قابل توجه است. با الگوبرداری از کشورهایی مانند جمهوری چک، ایران می‌تواند خود را به عنوان پیشگام در استفاده از دارایی‌های دیجیتال در ذخایر ملی معرفی کند.
منابع
- Al Jazeera: Iran’s government hits out at crypto again as currency freefalls
- Chainalysis: Sanctions: Iranians Flock to Crypto; Int’l Actions Target Russia
- Reuters: Czech central bank governor to present plan to hold reserves in bitcoin – FT
- Special Eurasia: Crypto Under Control: The News Geopolitical Drivers of Iran
- ترسیم مسیر رمزارز پپه (PEPE) – بررسی آخرین اخبار و تحلیل نوسانات | یکشنبه ۱۲ مرداد ۱۴۰۴
- صبحانه با کریپتو | بررسی آخرین خبرهای بازار کریپتو و تحلیل نوسانات بازار رمزارزها | یکشنبه، ۱۲ مرداد ۱۴۰۴
- عصرانه با کریپتو – بررسی و تحلیل آخرین نوسانات بازار رمزارزها – شنبه، ۱۱ مرداد ۱۴۰۴
- سرخ به رنگ بازار بورس ایران! تحلیل اثر بورس بر بازار کریپتو ایران – شنبه، ۱۱ مرداد ۱۴۰۴
- رصد آخرین فعالیت نهنگ‌های بازار کریپتو: تحلیل و بررسی رفتار نهنگ‌ها – شنبه، ۱۱ مرداد ۱۴۰۴
