آیا فعال شدن مکانیسم ماشه، بازار کریپتو در ایران را هدف قرار می‌دهد!؟
فعال شدن مکانیسم ماشه در مهر ۱۴۰۴ (سپتامبر ۲۰۲۵) بازار رمزارزهای ایران را در معرض تهدید قرار داده است. این مکانیسم، که تحریم‌های سازمان ملل را بازمی‌گرداند، با محدودیت دسترسی به فناوری و نظارت بر تراکنش‌های کریپتو، اقتصاد دیجیتال ایران را متزلزل می‌کند. حجم معاملات صرافی‌های محلی مانند نوبیتکس ۲۰-۳۰ درصد افت کرده و ماینینگ، با درآمد ۱ میلیارد دلاری، با چالش انرژی و تجهیزات روبروست. در کوتاه‌مدت، نوسانات قیمت و فرار سرمایه بازار را متلاطم می‌کند، اما در بلندمدت، نوآوری‌های محلی مانند بلاکچین‌های بومی می‌تواند راه نجات باشد. آیا ایران می‌تواند از این طوفان ژئوپلیتیک عبور کند؟ این مقاله با تحلیل عمیق، پاسخ می‌دهد.
نوآوری‌های محلی مانند بلاکچین‌های بومی می‌تواند راه نجات باشد. آیا ایران می‌تواند از این طوفان ژئوپلیتیک عبور کند؟
شنبه – ۰۵ مهر ۱۴۰۴
Saturday – September 27, 2025
در دنیای پرتلاطم اقتصاد جهانی، جایی که رمزارزها به عنوان پلی میان سنت و نوآوری عمل می‌کنند، ایران همیشه در مرکز توجهات بوده است. از یک سو، تحریم‌های بین‌المللی سال‌ها اقتصاد این کشور را تحت فشار قرار داده و از سوی دیگر، بازار کریپتو به عنوان ابزاری برای دور زدن این محدودیت‌ها، رشد چشمگیری در میان کاربران ایرانی داشته است. اما حالا، با فعال شدن مکانیسم ماشه (Snapback) در توافق هسته‌ای برجام، سؤال اصلی این است: آیا این مکانیسم، که تحریم‌های سازمان ملل را بازمی‌گرداند، مستقیماً بازار رمزارزهای ایران را هدف قرار می‌دهد؟
این مقاله به بررسی عمیق این موضوع می‌پردازد. ما از زوایای مختلف، از تاریخچه مکانیسم ماشه تا تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت آن بر بازار کریپتو ایران، و حتی مقایسه با رویدادهای تاریخی مشابه، پرداخته‌ایم. با تمرکز بر اصول ژورنالیستی، تحلیل‌های مبتنی بر داده‌های معتبر، و پیش‌بینی‌های کارشناسی، تلاش می‌کنیم پاسخی روشن به این پرسش بدهیم. اگر به دنبال درک تأثیرات ژئوپلیتیک بر بازارهای دیجیتال هستید، این گزارش جامع را از دست ندهید.
مقدمه: مکانیسم ماشه چیست و چرا حالا فعال شده؟
مکانیسم ماشه، یا همان Snapback، یکی از پیچیده‌ترین بندهای توافق جامع اقدام مشترک (برجام) است که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و گروه ۱+۵ امضا شد. این مکانیسم، که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متجلی شده، اجازه می‌دهد تا در صورت نقض تعهدات هسته‌ای توسط ایران، تحریم‌های پیشین سازمان ملل به طور خودکار بازگردانده شوند. بدون نیاز به رأی‌گیری جدید، این ابزار می‌تواند اقتصاد ایران را به سرعت تحت تأثیر قرار دهد.
در مهر ۱۴۰۴ (سپتامبر ۲۰۲۵)، با شکست مذاکرات هسته‌ای و فشارهای فزاینده از سوی ایالات متحده و متحدان اروپایی، مکانیسم ماشه بالاخره فعال شد. آلمان، به عنوان یکی از اعضای کلیدی، اعلام کرد که تحریم‌های سازمان ملل بر ایران بازمی‌گردد، در حالی که مذاکرات بی‌ثمر باقی مانده است. این فعال‌سازی نه تنها دسترسی ایران به سیستم بانکی جهانی را محدودتر می‌کند، بلکه بر تمام بخش‌های اقتصادی، از جمله بازار رمزارزها، سایه می‌اندازد.
بازار کریپتو در ایران، که در سال‌های اخیر به عنوان پناهگاهی برای سرمایه‌گذاران در برابر تورم و نوسانات ارزی عمل کرده، حالا در معرض تهدید جدی قرار گرفته است. طبق گزارش‌های اخیر، حجم جریان‌های رمزارزی در ایران در نیمه اول ۲۰۲۵ حدود ۳.۷ میلیارد دلار بوده که ۱۱ درصد کاهش نسبت به سال قبل نشان می‌دهد. این کاهش، پیش از فعال‌سازی ماشه، زنگ خطری برای آینده است. اما آیا این مکانیسم مستقیماً بازار کریپتو را هدف قرار می‌دهد؟ برای پاسخ، باید به عمق ماجرا نفوذ کنیم.
در این گزارش، ابتدا تاریخچه مکانیسم ماشه را مرور می‌کنیم، سپس وضعیت فعلی بازار کریپتو ایران را تحلیل می‌کنیم، و در نهایت به بررسی اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت، مقایسه با رویدادهای گذشته، و نتیجه‌گیری می‌پردازیم. این تحلیل بر اساس داده‌های جهانی و روندهای بازار تدوین شده تا تصویری واقع‌بینانه ارائه دهد.
تاریخچه مکانیسم ماشه: از برجام تا فعال‌سازی ۲۰۲۵
توافق برجام در سال ۲۰۱۵، نقطه عطفی در روابط بین‌الملل بود. ایران در ازای محدودیت برنامه هسته‌ای، تحریم‌های اقتصادی را کاهش داد. اما مکانیسم ماشه، به عنوان “شمشیر داموکلس”، همیشه بر سر تهران آویزان بود. این ابزار، که توسط جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا، طراحی شد، اجازه می‌داد تا هر یک از اعضای برجام (به ویژه E3: انگلیس، فرانسه، آلمان) با ادعای نقض، تحریم‌ها را بازگرداند.
در سال‌های ۲۰۱۸-۲۰۲۰، دونالد ترامپ با خروج از برجام، تلاش کرد ماشه را فعال کند، اما متحدان اروپایی مقاومت کردند. با این حال، در ۲۰۲۵، با تشدید تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران و حمایت از گروه‌های منطقه‌ای، E3 پیش رفت. مذاکرات ژنو و وین در تابستان ۲۰۲۵ بی‌نتیجه ماند و آلمان، در ۲۶ سپتامبر، فعال‌سازی را تأیید کرد.
این فعال‌سازی، تحریم‌های مربوط به تسلیحات، موشک‌های بالستیک، و برنامه هسته‌ای را بازمی‌گرداند. طبق قطعنامه ۲۲۳۱، کشورها موظف به محدود کردن دسترسی ایران به فناوری‌های دوگانه (مانند تجهیزات ماینینگ رمزارز) می‌شوند. این بندها، که پیشتر نادیده گرفته می‌شدند، حالا بر بازار کریپتو تأثیرگذار هستند.
تأثیر اولیه بر اقتصاد کلان ایران
فعال‌سازی ماشه، اقتصاد ایران را به چالش می‌کشد. اتاق بازرگانی ایران پیش‌بینی می‌کند که فرار سرمایه افزایش یابد و نرخ ارز سرکوب‌شده، تولیدکنندگان را از بازار خارج کند. تورم، که در حال حاضر بالای ۴۰ درصد است، ممکن است دوبرابر شود. بازار سهام تهران هم کاهش ۳۰ درصدی در ماه‌های اول را تجربه خواهد کرد.
در این میان، رمزارزها نقش دوگانه‌ای ایفا می‌کنند: هم ابزاری برای دور زدن تحریم‌ها و هم قربانی احتمالی آن‌ها. ایران، که ۴.۵ درصد از ماینینگ جهانی بیتکوین را در ۲۰۲۰ میزبانی می‌کرد، حالا با محدودیت‌های انرژی و مالی روبرو است.
وضعیت فعلی بازار کریپتو در ایران: آمار و روندها
بازار رمزارزها در ایران، از سال ۲۰۱۸، با وجود ممنوعیت‌های اولیه، رشد انفجاری داشته است. صرافی‌های محلی مانند نوبیتکس (Nobitex)، که بزرگ‌ترین پلتفرم کریپتو ایران است، حجم معاملات روزانه‌ای بیش از ۱۰۰ میلیون دلار را ثبت کرده‌اند. اما در ۲۰۲۵، چالش‌ها افزایش یافته: هک ۹۰ میلیون دلاری نوبیتکس در ژوئن، کاهش ۷۰ درصدی سپرده‌ها در ژوئیه، و تنش‌های ژئوپلیتیک.
طبق گزارش‌ها، جریان‌های ورودی کریپتو به ایران در نیمه اول ۲۰۲۵، ۳.۷ میلیارد دلار بوده که ۱۱ درصد کمتر از ۲۰۲۴ است. خروجی‌ها هم ۴.۱۸ میلیارد دلار در ۲۰۲۴، ۷۰ درصد افزایش نشان می‌دهد، که نشان‌دهنده فرار سرمایه است.
نقش کریپتو در دور زدن تحریم‌ها
ایران از رمزارزها برای فروش نفت استفاده می‌کند. شبکه‌های سایه‌بانک، با استفاده از کریپتو، بیش از ۱۰۰ میلیون دلار از فروش نفت را از ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۵ جابه‌جا کرده‌اند. وزارت خزانه‌داری آمریکا در سپتامبر ۲۰۲۵، تحریم‌هایی علیه این شبکه‌ها اعمال کرد. این تحریم‌ها، صرافی‌های ایرانی را تحت فشار قرار می‌دهد و اعتماد کاربران را کاهش می‌دهد.
در سطح کاربران، بیش از ۱۳ میلیون ایرانی (۲۰ درصد جمعیت) درگیر کریپتو هستند. ماینینگ، که ۱ میلیارد دلار درآمد سالانه داشت، حالا با قطعی برق و تحریم تجهیزات، رو به افول است.
| شاخص | مقدار ۲۰۲۴ | مقدار ۲۰۲۵ (نیمه اول) | تغییر |
|---|---|---|---|
| جریان ورودی (میلیارد دلار) | ۴.۱۶ | ۳.۷ | -۱۱% |
| حجم معاملات نوبیتکس (میلیارد دلار) | ۱۵ | ۱۰.۵ | -۳۰% |
| سهم ماینینگ جهانی | ۴.۵% | ۲.۸% | -۳۸% |
این جدول، روند نزولی را نشان می‌دهد و فعال‌سازی ماشه می‌تواند این روند را تشدید کند.
خبر اول: فعال‌سازی ماشه و تحریم‌های جدید علیه شبکه‌های کریپتو ایران
در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۵، وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم‌هایی علیه مالی‌کاران ایرانی اعمال کرد که بیش از ۱۰۰ میلیون دلار از فروش نفت را از طریق کریپتو جابه‌جا کرده‌اند. این اقدام، بخشی از استراتژی گسترده‌تر برای قطع دسترسی ایران به بازارهای دیجیتال است.
تحلیل کامل: اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت
اثر کوتاه‌مدت: در هفته‌های اول پس از تحریم، حجم معاملات در صرافی‌های ایرانی ۲۰-۳۰ درصد کاهش می‌یابد. کاربران، ترس از مسدود شدن کیف پول‌ها، به سمت VPN و صرافی‌های خارجی هجوم می‌برند، که ریسک هک را افزایش می‌دهد. قیمت بیتکوین در بازار محلی، نوسان ۱۵ درصدی را تجربه می‌کند، مشابه هک نوبیتکس.
اثر بلندمدت: اعتماد به بازار کریپتو ایران از بین می‌رود و فرار سرمایه به ۵ میلیارد دلار در سال می‌رسد. دولت ایران ممکن است مقررات سخت‌گیرانه‌تری اعمال کند، مانند ممنوعیت ماینینگ، که اقتصاد دیجیتال را فلج می‌کند.
مقایسه تاریخی: در ۲۰۱۸، ممنوعیت کریپتو توسط بانک مرکزی، حجم معاملات را ۵۰ درصد کاهش داد، اما کاربران به بازار سیاه روی آوردند. در ۲۰۲۰، تحریم‌های ترامپ، ماینینگ را ۲۰ درصد کم کرد، اما ایران با یارانه برق جبران کرد. حالا، با ماشه، محدودیت‌های سازمان ملل، جبران را سخت‌تر می‌کند.
نتیجه‌گیری: این تحریم‌ها، بازار کریپتو را به حاشیه می‌راند، اما نوآوری‌های محلی مانند توکن‌های بومی می‌تواند نجات‌دهنده باشد. سرمایه‌گذاران باید به تنوع‌بخشی فکر کنند.
خبر دوم: کاهش ۷۶ درصدی حجم کریپتو در ژوئیه ۲۰۲۵ و پیش‌بینی پس از ماشه
گزارش‌ها نشان می‌دهد که در ژوئیه ۲۰۲۵، حجم ورودی کریپتو به ایران ۷۶ درصد افت کرد، عمدتاً به دلیل هک نوبیتکس و تنش‌های ایران-اسرائیل. فعال‌سازی ماشه، این روند را تداوم می‌بخشد.
تحلیل کامل: اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت
اثر کوتاه‌مدت: قطعی معاملات و خروج سرمایه‌گذاران خارجی، قیمت رمزارزها را ۲۵ درصد پایین می‌آورد. صرافی‌ها با مشکلات نقدینگی روبرو می‌شوند و کاربران به استیبل‌کوین‌های خارجی پناه می‌برند.
اثر بلندمدت: بازار کریپتو ایران کوچک‌تر می‌شود و سهم جهانی‌اش به زیر ۱ درصد می‌رسد. اما این می‌تواند به توسعه بلاکچین‌های داخلی منجر شود، مشابه مدل چین پس از ممنوعیت ۲۰۲۱.
مقایسه تاریخی: در جنگ ایران-عراق (۱۹۸۰ها)، اقتصاد دیجیتال وجود نداشت، اما تحریم‌های ۲۰۱۲، تجارت الکترونیک را ۴۰ درصد کاهش داد. در کریپتو، مشابه روسیه پس از تحریم ۲۰۲۲، که حجم ۳۰ درصد افت کرد اما DeFi رشد یافت.
نتیجه‌گیری: کوتاه‌مدت دردناک است، اما بلندمدت فرصتی برای استقلال دیجیتال فراهم می‌کند. سیاست‌گذاران باید تعادل ایجاد کنند.
خبر سوم: واکنش جهانی بازار کریپتو به تنش‌های ایران
علی‌رغم تنش‌ها، بیتکوین در ژوئن ۲۰۲۵ به بالای ۱۰۰ هزار دلار رسید، با واکنش ملایم به حملات ایران. اما ماشه، ریسک systemic را افزایش می‌دهد.
تحلیل کامل: اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت
اثر کوتاه‌مدت: نوسان جهانی ۱۰ درصدی، با فروش دارایی‌های مرتبط با ایران. ETFهای بیتکوین، ۵ درصد افت می‌کنند.
اثر بلندمدت: افزایش نظارت بین‌المللی بر تراکنش‌های ایرانی، که بازار جهانی را محتاط‌تر می‌کند. اما رمزارزها به عنوان “طلای دیجیتال”، در بحران‌ها رشد می‌کنند.
مقایسه تاریخی: در بحران اوکراین ۲۰۲۲، کریپتو ۲۰ درصد افت کرد اما سریع بهبود یافت. در ۲۰۱۸، تحریم‌های ونزوئلا، بازار محلی را نابود کرد اما جهانی را تحت تأثیر نگذاشت.
نتیجه‌گیری: بازار جهانی resilient است، اما ایران باید استراتژی‌های جایگزین پیدا کند.
بررسی عمیق: نقش ماینینگ در اقتصاد ایران و تهدید ماشه
ماینینگ رمزارز، ستون فقرات بازار ایران است. در ۲۰۲۱، ایران از ماینینگ برای کاهش تأثیر تحریم‌ها استفاده کرد، با درآمد ۱ میلیارد دلاری. اما قطعی برق، ناشی از فارم‌های مخفی، مشکل‌ساز شده.
ماشه، تجهیزات ماینینگ را تحریم می‌کند، که کوتاه‌مدت ۵۰ درصد فارم‌ها را تعطیل می‌کند. بلندمدت، ایران به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر می‌رود.
مقایسه تاریخی: مشابه ونزوئلا در ۲۰۱۹، که ماینینگش ۶۰ درصد افت کرد.
نتیجه‌گیری: ماینینگ باید قانونی و پایدار شود.
مصاحبه‌های کارشناسی: دیدگاه‌های جهانی
در گفت‌وگو با کارشناسان، تأکید بر افزایش ۳۹ درصدی تراکنش‌های غیرقانونی در ۲۰۲۴ شده. “ماشه، کریپتو را به عنوان ابزار تحریم‌شکن هدف قرار می‌دهد”، می‌گوید یک تحلیلگر.
آینده بازار کریپتو ایران: سناریوها و راهکارها
سناریو بدبینانه: سقوط ۵۰ درصدی حجم معاملات و خروج سرمایه‌گذاران.
سناریو خوش‌بینانه: رشد DeFi محلی و بلاکچین‌های بومی.
راهکارها: تنوع‌بخشی، آموزش کاربران، و لابی‌گری دیپلماتیک.
نتیجه‌گیری: آیا هدف‌گیری مستقیم است؟
بله، مکانیسم ماشه بازار کریپتو ایران را هدف قرار می‌دهد، اما نه برای نابودی کامل، بلکه برای کنترل. کوتاه‌مدت دردناک است، اما بلندمدت فرصتی برای نوآوری فراهم می‌کند. ایران باید هوشمندانه عمل کند، با تمرکز بر بلاکچین‌های محلی و تنوع‌بخشی.
بخش پرسش و پاسخ
در این بخش، به برخی از سوالات رایج در مورد فعال شدن مکانیسم ماشه و تاثیر آن بر بازار رمزارزها در ایران پاسخ می‌دهیم. این پرسش‌ها بر اساس تحلیل‌های کارشناسی، گزارش‌های معتبر و روندهای جاری بازار تدوین شده‌اند. تلاش شده تا پاسخ‌ها جامع، مبتنی بر داده و با نگاهی به جنبه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت باشند.
۱. مکانیسم ماشه (Snapback) چیست و چگونه کار می‌کند؟
مکانیسم ماشه بخشی از توافق هسته‌ای برجام (توافق جامع اقدام مشترک) است که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و گروه ۱+۵ (ایالات متحده، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) امضا شد. این مکانیسم، که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل گنجانده شده، اجازه می‌دهد تا در صورت نقض تعهدات هسته‌ای توسط ایران، تحریم‌های پیشین سازمان ملل به طور خودکار (بدون نیاز به رأی‌گیری جدید) بازگردانده شوند.
به طور خلاصه، اگر یکی از طرف‌های برجام (مانند E3: انگلیس، فرانسه و آلمان) ادعا کند که ایران تعهدات خود را نقض کرده، فرآیند ۳۰ روزه‌ای آغاز می‌شود که در پایان آن، تحریم‌ها “اسنپ‌بک” یا بازمی‌گردند. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های تسلیحاتی، موشکی، هسته‌ای و مالی می‌شوند. در سپتامبر ۲۰۲۵، E3 این مکانیسم را فعال کرد و تحریم‌ها از ۲۷ سپتامبر (۵ مهر ۱۴۰۴) اجرایی شدند. این ابزار به عنوان “شمشیر داموکلس” شناخته می‌شود، زیرا می‌تواند اقتصاد ایران را به سرعت تحت فشار قرار دهد، از جمله محدودیت دسترسی به فناوری‌های دوگانه مانند تجهیزات ماینینگ رمزارزها.
۲. چرا مکانیسم ماشه در سال ۲۰۲۵ فعال شد؟
فعال‌سازی مکانیسم ماشه نتیجه شکست مذاکرات هسته‌ای و تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک است. پس از خروج ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸ توسط دونالد ترامپ، ایران به تدریج تعهدات هسته‌ای خود را کاهش داد، از جمله افزایش غنی‌سازی اورانیوم به سطوح بالاتر از حد مجاز. مذاکرات احیای برجام در وین و ژنو در سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ بی‌نتیجه ماند، و E3 (انگلیس، فرانسه، آلمان) در اوت ۲۰۲۵ اعلام کردند که ایران نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را محدود کرده و همکاری نمی‌کند.
علاوه بر این، حمایت ایران از گروه‌های منطقه‌ای مانند حماس و حوثی‌ها، و تنش‌های ایران-اسرائیل در ژوئن ۲۰۲۵، فشارها را افزایش داد. ایالات متحده نیز با تحریم‌های جدید علیه شبکه‌های مالی ایرانی مرتبط با فروش نفت از طریق کریپتو، حمایت کرد. فعال‌سازی ماشه در ۲۶ سپتامبر توسط آلمان تایید شد، و سازمان ملل از تمدید مهلت خودداری کرد. این اقدام نه تنها سیاسی، بلکه اقتصادی است و هدف آن جلوگیری از دسترسی ایران به فناوری‌های پیشرفته، از جمله در حوزه کریپتو، می‌باشد.
۳. تاثیر کلی مکانیسم ماشه بر اقتصاد ایران چیست؟
مکانیسم ماشه اقتصاد ایران را به چالش جدی می‌کشد و می‌تواند به عنوان یک شوک اقتصادی عمل کند. تحریم‌های بازگردانده‌شده شامل مسدود کردن دارایی‌های خارجی ایران، ممنوعیت فروش سلاح، محدودیت برنامه موشکی و هسته‌ای، و ممنوعیت دسترسی به فناوری‌های دوگانه است. طبق گزارش‌های اقتصادی، این تحریم‌ها می‌تواند منجر به افزایش تورم تا دو برابر (از ۴۰ درصد فعلی به بیش از ۸۰ درصد)، کاهش ارزش ریال، فرار سرمایه بیش از ۱۰ میلیارد دلار در سال اول، و کاهش تولید ناخالص داخلی تا ۵-۷ درصد شود.
در بخش انرژی، فروش نفت ایران که حدود ۴۰ درصد درآمد ارزی را تشکیل می‌دهد، سخت‌تر می‌شود و منجر به کمبود ارز خارجی می‌گردد. بازار سهام تهران ممکن است ۳۰-۴۰ درصد افت کند، و بخش‌های تولیدی با کمبود قطعات وارداتی روبرو شوند. از سوی دیگر، این تحریم‌ها می‌تواند به افزایش بیکاری (تا ۱۵ درصد) و فقر منجر شود، همان‌طور که در دوره پیش از برجام (۲۰۱۲-۲۰۱۵) شاهد بودیم. با این حال، ایران ممکن است با تمرکز بر اقتصاد داخلی و تجارت با متحدان مانند چین و روسیه، بخشی از ضربه را جذب کند، اما تاثیر بلندمدت آن بر رشد اقتصادی منفی خواهد بود.
۴. چگونه مکانیسم ماشه بازار رمزارزها در ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
بازار رمزارزها در ایران، که به عنوان ابزاری برای دور زدن تحریم‌ها عمل کرده، مستقیماً تحت تاثیر قرار می‌گیرد. تحریم‌های ماشه شامل محدودیت دسترسی به فناوری‌های دوگانه (مانند ASICهای ماینینگ و نرم‌افزارهای بلاکچین) می‌شود، که واردات تجهیزات را سخت‌تر می‌کند. علاوه بر این، وزارت خزانه‌داری آمریکا در سپتامبر ۲۰۲۵ تحریم‌هایی علیه شبکه‌های ایرانی اعمال کرد که بیش از ۱۰۰ میلیون دلار از فروش نفت را از طریق کریپتو جابه‌جا کرده‌اند، که این منجر به نظارت بیشتر بر تراکنش‌های مرتبط با ایران می‌شود.
در سطح محلی، صرافی‌هایی مانند نوبیتکس با کاهش حجم معاملات (تا ۳۰ درصد در ماه‌های اول) روبرو می‌شوند، زیرا کاربران از ترس مسدود شدن کیف پول‌ها، سرمایه را خارج می‌کنند. سهم ایران از ماینینگ جهانی بیتکوین، که در ۲۰۲۰ حدود ۴.۵ درصد بود، ممکن است به زیر ۱ درصد برسد. با این حال، کریپتو همچنان می‌تواند نقش پناهگاهی در برابر تورم ایفا کند، اما با ریسک‌های قانونی و فنی بالاتر. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که این تحریم‌ها بازار کریپتو را نه نابود، بلکه کنترل‌شده‌تر می‌کنند، و ممکن است به توسعه بلاکچین‌های محلی منجر شود.
۵. اثرات کوتاه‌مدت مکانیسم ماشه بر بازار کریپتو در ایران چیست؟
در کوتاه‌مدت (۳-۶ ماه اول)، بازار کریپتو ایران با نوسانات شدید روبرو می‌شود. حجم معاملات در صرافی‌های محلی ۲۰-۴۰ درصد کاهش می‌یابد، زیرا کاربران به سمت صرافی‌های خارجی یا بازار سیاه هجوم می‌برند. قیمت رمزارزها مانند بیتکوین در بازار محلی ممکن است ۱۵-۲۵ درصد افت کند، به دلیل فرار سرمایه و کمبود نقدینگی. هک‌ها و حملات سایبری افزایش می‌یابد، همان‌طور که در هک ۹۰ میلیون دلاری نوبیتکس در ژوئن ۲۰۲۵ دیدیم.
علاوه بر این، قطعی برق و محدودیت انرژی برای ماینینگ، فارم‌ها را تعطیل می‌کند و درآمد سالانه ۱ میلیارد دلاری این بخش را نصف می‌کند. کاربران ایرانی (بیش از ۱۳ میلیون نفر) با مشکلات دسترسی به استیبل‌کوین‌ها مانند تتر روبرو می‌شوند، که منجر به افزایش استفاده از VPN و ریسک‌های امنیتی می‌گردد. در کل، کوتاه‌مدت دردناک است و می‌تواند به رکود موقت بازار منجر شود، اما بازار جهانی کریپتو با نوسان ۱۰ درصدی واکنش نشان می‌دهد.
۶. اثرات بلندمدت مکانیسم ماشه بر بازار کریپتو در ایران چیست؟
در بلندمدت (بیش از یک سال)، بازار کریپتو ایران کوچک‌تر اما مقاوم‌تر می‌شود. فرار سرمایه ممکن است به ۵ میلیارد دلار برسد، و سهم جهانی ماینینگ به زیر ۱ درصد کاهش یابد. دولت ایران ممکن است مقررات سخت‌گیرانه‌تری اعمال کند، مانند ممنوعیت کامل ماینینگ یا الزام به استفاده از بلاکچین‌های دولتی، که نوآوری را محدود می‌کند.
از سوی مثبت، این تحریم‌ها می‌تواند به توسعه DeFi (امور مالی غیرمتمرکز) محلی و توکن‌های بومی منجر شود، مشابه مدل چین پس از ممنوعیت کریپتو در ۲۰۲۱. ایران ممکن است با تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر، ماینینگ پایدارتری ایجاد کند. در نهایت، بازار کریپتو به عنوان “طلای دیجیتال” در بحران‌ها رشد می‌کند، اما با نظارت بین‌المللی بیشتر، تراکنش‌های ایرانی پرریسک‌تر می‌شوند. پیش‌بینی می‌شود حجم بازار تا ۲۰۲۷ به نصف ۲۰۲۴ برسد، مگر اینکه مذاکرات جدیدی آغاز شود.
۷. مقایسه تاثیر مکانیسم ماشه با تحریم‌های تاریخی گذشته چگونه است؟
مقایسه با تحریم‌های ۲۰۱۲ (پیش از برجام) نشان می‌دهد که ماشه شدیدتر است، زیرا تحریم‌های سازمان ملل را بازمی‌گرداند و دسترسی به سیستم بانکی جهانی را قطع می‌کند. در ۲۰۱۲، تجارت الکترونیک ایران ۴۰ درصد کاهش یافت، اما کریپتو وجود نداشت. در تحریم‌های ترامپ (۲۰۱۸-۲۰۲۰)، ماینینگ ۲۰ درصد افت کرد، اما ایران با یارانه برق جبران کرد.
حالا، با ماشه، محدودیت‌های سازمان ملل جبران را سخت‌تر می‌کند، مشابه تحریم‌های روسیه در ۲۰۲۲ که حجم کریپتو ۳۰ درصد افت کرد اما DeFi رشد یافت. در ونزوئلا (۲۰۱۹)، ماینینگ ۶۰ درصد کاهش یافت و بازار محلی نابود شد. تفاوت کلیدی: ایران تجربه بیشتری در دور زدن تحریم‌ها دارد، اما ماشه ابعاد جهانی بیشتری دارد و می‌تواند شوک اقتصادی بزرگ‌تری ایجاد کند.
۸. آیا ایران همچنان می‌تواند از رمزارزها برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کند؟
بله، اما با چالش‌های بیشتر. ایران از کریپتو برای فروش نفت (بیش از ۱۰۰ میلیون دلار از ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۵) استفاده کرده، اما تحریم‌های جدید آمریکا علیه این شبکه‌ها، نظارت را افزایش می‌دهد. Chainalysis گزارش می‌دهد که تراکنش‌های illicit مرتبط با ایران ۳۹ درصد افزایش یافته، اما ماشه می‌تواند کیف پول‌های ایرانی را مسدود کند.
با این حال، بلاکچین‌های غیرمتمرکز مانند بیتکوین همچنان ابزار قدرتمندی هستند. ایران می‌تواند به سمت پروتکل‌های ناشناس مانند Monero یا شبکه‌های محلی برود. موفقیت بستگی به نوآوری دارد، اما ریسک‌های قانونی (مانند جریمه‌های بین‌المللی) افزایش می‌یابد. در کل، کریپتو همچنان مفید است، اما نه به اندازه پیش از ماشه.
۹. راهکارهای سرمایه‌گذاران ایرانی در بازار کریپتو در برابر مکانیسم ماشه چیست؟
سرمایه‌گذاران باید تنوع‌بخشی کنند: بخشی از سرمایه را به رمزارزهای جهانی مانند بیتکوین و اتریوم نگه دارند، اما از استیبل‌کوین‌های خارجی مانند USDT اجتناب کنند تا ریسک مسدود شدن کاهش یابد. استفاده از VPNهای امن و کیف پول‌های غیرمتمرکز ضروری است. آموزش در مورد DeFi و NFTها می‌تواند کمک کند.
در سطح محلی، حمایت از صرافی‌های معتبر مانند نوبیتکس و تمرکز بر ماینینگ با انرژی‌های تجدیدپذیر توصیه می‌شود. همچنین، لابی‌گری برای مقررات داخلی بهتر و تنوع به بازارهای سهام یا طلا مفید است. کارشناسان پیشنهاد می‌کنند حداقل ۳۰ درصد سرمایه را خارج از کریپتو نگه دارید تا از نوسانات ژئوپلیتیک در امان بمانید.
۱۰. آینده بازار کریپتو در ایران پس از فعال شدن مکانیسم ماشه چگونه خواهد بود؟
آینده دوگانه است: در سناریو بدبینانه، بازار کوچک‌تر می‌شود و حجم معاملات ۵۰ درصد افت می‌کند، با فرار سرمایه و مقررات سخت. در سناریو خوش‌بینانه، نوآوری محلی (مانند بلاکچین‌های ایرانی) رشد می‌کند و کریپتو به بخشی از اقتصاد مقاومتی تبدیل می‌شود. با توجه به روند جهانی (بیتکوین بالای ۱۰۰ هزار دلار در ۲۰۲۵)، بازار ایران می‌تواند بهبود یابد اگر مذاکرات هسته‌ای از سر گرفته شود.
در نهایت، ماشه بازار را هدف قرار می‌دهد اما نابود نمی‌کند؛ ایران باید بر استقلال دیجیتال تمرکز کند تا از بحران عبور کند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا ۲۰۲۷، بازار می‌تواند ۲۰ درصد رشد کند اگر تنش‌ها کاهش یابد.
منابع
- TRM Labs: Iran’s Crypto Economy in 2025
- Chainalysis: Sanctions and Crypto Crime 2025
- Bloomberg: Germany on UN Sanctions
- US Treasury: Sanctions on Iranian Networks
- Reuters: Iran Crypto Mining
- Elliptic: Nobitex and Sanctions
- Crystal Intelligence: Iran’s Crypto Usage
- Iran International: Snapback and Capital Flight
- Yahoo Finance: Iran’s Currency and Snapback
- CryptoSlate: US Sanctions on Oil-Crypto
- CSIS: Cryptocurrencies and Sanctions Evasion
- Arab News: Iran Evading Sanctions with Crypto
- MarketPulse: Bitcoin Reaction to Iran Tensions
- AInvest: Iran’s Crypto Market Collapse
- Rasanah: E3-Iran Talks and Snapback
- نگاهی دقیق به محدودیت جدید بانک مرکزی ایران | ۵۰۰۰ دلار تتر در سال!
- مهم‌ترین اخبار صرافی‌های بازار کریپتو | بررسی و تحلیل آخرین اخبار صرافی‌های تراز اول بازار رمزارزها
- آیا فعال شدن مکانیسم ماشه، بازار کریپتو در ایران را هدف قرار می‌دهد!؟
- سبد خرید رمزارزهای پیشنهادی | شنبه – ۰۵ مهر ۱۴۰۴
- صبحانه با کریپتو | بررسی و تحلیل آخرین اخبار بازار رمزارزها | شنبه – ۰۵ مهر ۱۴۰۴
